🏡 ३ वर्षका ढिलो विकास भएका बालकका लागि दैनिक गृह अभ्यास योजना

(छोटो–छोटो १०–१५ मिनेटका सत्रमा गर्न सकिने)

🌞 १. बिहानको सत्र (१०–१५ मिनेट) — “आवाज र अनुकरण अभ्यास”

🎯 उद्देश्य: बोल्ने, सुनाउने र ध्यान केन्द्रित गर्ने क्षमता बढाउने

अभ्यासहरू:

नाम बोल्ने खेल:
– तपाईं बालकको नाम उच्च स्वरमा बोल्नुहोस्, ऊ फर्केर हेर्छ भने मुस्कान दिनुहोस् वा ताली बजाउनुहोस्।
– यदि नहेरे भने, बिस्तारै उसको काँध छुनुहोस् र फेरि नाम बोल्नुहोस्।
👉 यसले “Attention & Response” विकास गर्छ।
आवाजको अनुकरण (Imitation Game):
– “बा–बा”, “मा–मा”, “पा–पा”, “टा–टा” जस्ता ध्वनि दोहोर्याउनुहोस्।
– बच्चाले नबोले पनि तपाईं हरेक पटक उसले हेरेकोमा प्रतिक्रिया दिनुहोस् (मुस्कान, ताली)।
साधारण शब्द सिकाउने:
– चित्र वा वस्तु देखाएर भन्नुहोस् – “यो बल”, “यो कुकुर”, “यो घडी”
– २–३ पटक दोहोर्याउनुहोस्, ऊले हेरोस्, छुओस्, प्रयास गरोस्।

🎯 उद्देश्य: शरीरको समन्वय, अनुकरण, सामाजिकता बढाउने

अभ्यासहरू:

ताली र नाच खेल:
– “ताली ताली देऊ”, “घुँडामा ताली”, “नाचौँ नाचौँ” जस्ता गीतसहित।
👉 यसले लय, मोटर र ध्यान तीनै सुधार गर्छ।
आँखा मिलाएर संवाद अभ्यास:
– बच्चाको आँखामा हेरेर बोल्नुहोस्, “म हेर्छु, तिमी पनि हेर” भनी मजाकमा गर्नुहोस्।
– ऊले हेर्दा तुरुन्त प्रशंसा गर्नुहोस् (“वाह राम्रो!”)।
वस्तु देखाएर प्रतिक्रिया माग्ने:
– “यो कुन हो?”, “मलाई देऊ”, “यो कहाँ छ?” जस्ता निर्देशात्मक खेल।

🎯 उद्देश्य: शब्द दोहोर्याउने, सोच्ने र बुझ्ने क्षमता बढाउने

अभ्यासहरू:

चित्रकथा वा रंग खेल:
– रंगीन चित्र देखाएर प्रश्न गर्नुहोस्,
“यो कुन रंग?”, “यो के हो?”, “कसले बनायो?”
– ऊले बोलेन भने तपाईं आफैं उत्तर दिनुहोस्, उसलाई हेर्न र सुन्न दिनुहोस्।
संगीत वा मन्त्र–ध्यान (Calming Sound):
– मृदु धुन वा गायत्री मन्त्र कम आवाजमा चलाउनुहोस्।
– बच्चासँग सँगै बस्नुहोस्, शान्त महसुस गराउनुहोस्।
👉 यसले मस्तिष्कको आवेग नियन्त्रण (calm regulation) र ध्यान केन्द्रित गर्न मद्दत गर्छ।
संकेत वा हातका हाउभाउ सिकाउने:
– “बाइ-बाइ”, “नमस्ते”, “ताली”, “औंलाले देखाउने” जस्ता साना हाउभाउ सिकाउनुहोस्।
👉 भाषिक विकासमा सहयोग पुर्‍याउँछ।

क्षेत्र	सुझाव
🕰️ दिनचर्या	हरेक दिन एउटै समयमा खाना, खेल, निद्रा राख्नुहोस्। निरन्तरता बाल विकासमा अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ।
📺 मोबाइल/टिभी	१ वर्षभन्दा तल कुनैपनि, र ३ वर्षमाथि अधिकतम ३० मिनेटमात्र (र शिक्षक/आमा सँगै बसेर)
🧘 शान्त वातावरण	कराउने, झर्किने वा डराउने व्यवहार नगर्नुहोस्। प्रेमपूर्ण बोली र सम्पर्कले मस्तिष्कमा ‘सुरक्षा संकेत’ पठाउँछ।
🥗 आहार	पौष्टिक खाना (फलफूल, सागसब्जी, घ्यू, बदाम, अण्डा) र पर्याप्त पानी। ब्रेन डिभेलपमेन्टमा ओमेगा–३ फ्याटी एसिड (जस्तै माछा वा अखरोट) उपयोगी हुन्छ।

निरन्तर अभ्यास र थेरापीबाट ३–६ महिनाभित्र आँखा सम्पर्क, शब्द प्रयोग, ध्यानमा सुधार देखिन थाल्छ।
१–२ वर्षभित्र बच्चाले वाक्य बोल्न, भावना बुझ्न, सामाजिक रूपमा जोडिन थाल्न सक्छ।
मुख्य कुरा — धैर्य, प्रेम र निरन्तरता हो ❤️